Moment, w którym dziecko wypowiada pierwsze „mama” lub „tata”, jest niezwykle wzruszający. Zanim do tego dojdzie, maluch przechodzi przez szereg etapów rozwoju mowy – od pierwszych dźwięków, przez sylaby, aż po zdania. W jakim wieku pociechy zwykle zaczynają mówić? Co robić, by wspierać ten proces? Sprawdź!

Jak zaczyna się rozwój mowy u niemowlaka?

Dla niektórych zaskoczeniem może być, że rozwój mowy nie zaczyna się dopiero w momencie wypowiedzenia pierwszych słów, ale znacznie wcześniej – już w początkowych tygodniach życia. Choć niemowlę nie potrafi jeszcze powiedzieć „mamo” ani „tato”, od urodzenia jest niezwykle wrażliwe na dźwięki otoczenia. Słyszy głos rodziców, reaguje na mowę, a z czasem zaczyna podejmować pierwsze próby naśladowania tego, co dociera do jego uszu.

Już w okolicach 1–3. miesiąca życia pojawia się tzw. głużenie, czyli wydawanie niekontrolowanych dźwięków. To naturalny etap rozwoju narządów mowy, który ma charakter niezamierzony i nie służy jeszcze komunikacji. Około 6. miesiąca głużenie stopniowo przechodzi w gaworzenie. Na tym etapie maluch zaczyna powtarzać sylaby, takie jak „ba”, „ma”, „da”, lecz często bez związku z ich znaczeniem.

Choć dla dorosłych gaworzenie brzmi jeszcze niezrozumiale, dla maluszka to istotny trening i niezwykle ważny etap rozwoju mowy. Jest ono zwykle świadome, często stanowi odpowiedź na mowę rodziców, a jego brak może być sygnałem, że coś dzieje się nie tak ze słuchem pociechy. Warto wtedy skonsultować się z lekarzem.

Warto wiedzieć, że wyróżnia się cztery główne etapy rozwoju mowy u dziecka. Są to:

• okres melodii (od urodzenia do 1. roku życia) – w tym czasie dziecko uczy się intonacji czy rytmu języka, który słyszy wokół. Reaguje na głosy rodziców, rozpoznaje emocje po tonie wypowiedzi, a także stopniowo różnicuje dźwięki, jakie samo wydaje, dostosowując je do sytuacji;
• okres wyrazu (od 1. do 2. roku życia) – wtedy dziecko zaczyna wypowiadać swoje pierwsze słowa, które mają już dla niego konkretne znaczenie i pełnią funkcję komunikacyjną. Choć zasób wyrazów na początku jest bardzo ograniczony, każde nowe określenie to ogromny krok naprzód i powód do radości;
• okres zdania (od 2. do 3. roku życia) – moment, kiedy pojedyncze słowa maluszka zaczynają łączyć się w proste, często jeszcze niegramatyczne, ale za to zrozumiałe zdania. Dziecko potrafi już wyrazić swoje myśli i potrzeby, a także dobrze rozumie, co się do niego mówi;
• okres mowy dziecięcej (od 3. do 7. roku życia) – to czas intensywnego rozwoju językowego, kiedy mowa pociechy staje się coraz dojrzalsza i przypomina już język dorosłych. To również moment, kiedy można zauważyć ewentualne trudności w ewolucji mowy – dlatego tak ważna jest czujna obserwacja oraz, w razie potrzeby, konsultacja z logopedą.

Od sylab do pierwszych słów – kiedy dziecko zaczyna mówić?

Moment, w którym dziecko wypowiada swoje pierwsze słowo, to jeden z najbardziej wyczekiwanych przez rodziców. Choć mogłoby się wydawać, że pojawia się on nagle, w rzeczywistości jest zwieńczeniem długiego procesu rozwoju aparatu mowy u malucha. Pierwsze sylaby typu „ma-ma”, „ba-ba” czy „da-da” można usłyszeć w okresie gaworzenia, czyli mniej więcej wtedy, gdy pociecha ma pół roku.

Pierwsze świadome słowo dziecka najczęściej pojawia się około pierwszego roku życia, choć widełki czasowe są tu dość szerokie – niektóre maluchy wypowiadają wyrazy takie jak „mama” lub „tata” już w okolicach 10. miesiąca, inne dopiero po ukończeniu 12., a nawet 15. miesiąca. Każda pociecha rozwija się w swoim tempie i naprawdę nie warto się w tej kwestii niecierpliwić.

Niepokój powinien wzbudzić dopiero brak jakichkolwiek dźwięków wydawanych przez dziecko, kontaktu wzrokowego czy reakcji na odgłosy. W takich przypadkach warto skonsultować się z pediatrą lub logopedą dziecięcym. Jednak w zdecydowanej większości przypadków rozwój mowy przebiega prawidłowo niezależnie od tego, czy dzieje się szybciej, czy wolniej.

Jak wspierać rozwój mowy dziecka na co dzień?

Rola rodzica czy opiekuna w procesie rozwoju mowy dziecka jest niezwykle istotna. To właśnie codzienne rozmowy, sposób mówienia do malucha, uważność i zaangażowanie dorosłych stanowią najskuteczniejsze wsparcie w rozwijaniu kompetencji językowych małego człowieka. Co warto robić na co dzień?

Podstawowym narzędziem wspierania mowy u szkraba jest właśnie mówienie. Wydaje się to oczywiste, ale należy pamiętać, że liczy się nie tylko to, że mówisz do dziecka, lecz jak to robisz. Najlepiej dawać maluchowi dobry przykład do naśladowania – wypowiadać się poprawnie, bez nadmiernych zdrobnień i udziwnień.

Aby maluch jak najbardziej oswajał się z mową, powinno jej być jak najwięcej. Jako rodzic możesz po prostu mówić np. o tym, co robisz. Kiedy przygotowujesz obiad, opowiadaj po kolei o swoich czynnościach. Gdy idziecie na spacer, mów o tym, co zobaczycie, omawiaj m.in. proces wybierania ubrań na wyjście itd. Takie działanie nazywa się „kąpielą słowną”.

Nieocenioną rolę odgrywa także czytanie książek od pierwszych miesięcy życia. Ilustrowane książeczki, rymowanki czy proste historyjki – wszystko to wspomaga rozwój mowy, wzbogaca słownictwo i uczy struktur językowych. Ogromne znaczenie ma również uważne słuchanie malucha. Nawet jeśli jego wypowiedzi są jeszcze nie do końca zrozumiałe, warto okazywać zainteresowanie, dodawać nowe słowa czy powtarzać poprawną wersję zdania.

Należy jeszcze podkreślić, że wsparcie rozwoju mowy nie polega na ciągłym poprawianiu błędów szkraba. Ważniejsze od korekty jest dawanie dziecku poprawnych wzorców – cierpliwie, spokojnie, bez zawstydzania. Pamiętaj, by towarzyszyć maluchowi w tej drodze z pełną akceptacją i empatią, bo właśnie w takiej atmosferze jego mowa rozwinie się najlepiej.