Rodzicielstwo przynosi wiele radości, lecz jednocześnie jest to trudna rola, która może wiązać się z ogromnym stresem. Codzienne obowiązki, presja społeczna, ale też brak czasu dla siebie, nierzadko prowadzą do wyczerpania. Taki stan, podobnie jak w przypadku wypalenia zawodowego, dotyka coraz więcej osób. Jak rozpoznać jego objawy i jak sobie z nim radzić, a także czym jest wypalenie rodzicielskie? Podpowiadamy.

Co to jest wypalenie rodzicielskie?

Wypalenie rodzicielskie to stan wyczerpania zarówno psychicznego, emocjonalnego, jak i fizycznego. Zazwyczaj pojawia się on w wyniku długotrwałego stresu lub innych trudnych emocji związanych z wychowaniem dzieci. Uczucie to jednak różni się od chwilowego zmęczenia, ponieważ jest chroniczne i może prowadzić zarówno do problemów zdrowotnych, jak i poczucia izolacji, a nawet osłabienia więzi z dziećmi. 

Niestety obecnie wypalenie rodzicielskie jest zjawiskiem obserwowanym coraz częściej. Dlaczego? W dzisiejszym świecie od rodziców oczekuje się wielozadaniowości i perfekcjonizmu, co sprawia, że w pewnym momencie nie są oni już w stanie prawidłowo wykonywać swoich obowiązków lub wymaga to od nich sporo energii i stresu.

Jakie są objawy wypalenia rodzicielskiego?

Wielu rodziców nie zdaje sobie sprawy z tego, że są wypaleni. Rozpoznanie u siebie takiego stanu jest jednak kluczowe, aby móc zareagować na problemy, z którymi się mierzymy. Dlatego też warto znać podstawowe objawy wypalenia rodzicielskiego. W przypadku każdej osoby mogą być one jednak nieco inne i przebiegać z różnym nasileniem. Do podstawowych objawów takiego stanu zalicza się jednak:

• stałe zmęczenie – rodzice zmagający się z wypaleniem rodzicielskim czują się wyczerpani zarówno fizycznie, jak i psychicznie, a stan ten nie ustępuje nawet mimo zwiększenia ilości snu czy odpoczynku;
• brak cierpliwości – łatwe wpadanie w złość i frustracja z powodu drobnych problemów, to częsty objaw wypalenia rodzicielskiego. Nawet małe przewinienia dzieci wywołują w takim przypadku u nas frustrację lub gniew;
• utrata satysfakcji z rodzicielstwa – wówczas to, co kiedyś sprawiało nam radość, a więc na przykład spędzanie czasu z dziećmi czy zabawy z nimi, wydaje się obciążeniem;
• poczucie nieskuteczności – mamy wrażenie, że nie radzimy sobie jako rodzice, a nasze wysiłki są bezowocne. Przekonanie o braku kompetencji i niska samoocena w roli rodzica to ważny znak, którego nie należy ignorować;
• dystans emocjonalny wobec dzieci – unikanie kontaktu, brak cierpliwości czy poczucie obojętności wobec swoich pociech to objawy występujące u osób zmagających się wypaleniem. Często czują oni, że nie mają siły na emocjonalne zaangażowanie się w potrzeby malucha;
• problemy ze snem – stres związany z rodzicielstwem może powodować trudności z zasypianiem i negatywnie wpływać na właściwą higienę snu. Towarzyszy nam wówczas uczucie niepokoju i rozproszenia uwagi;
• poczucie izolacji – osoby zmagające się z wypaleniem rodzicielskim, często czują się osamotnione w swojej roli i mają wrażenie, że nikt ich nie rozumie, a dodatkowo nie mają wsparcia ze strony otoczenia.

Wypalenie rodzicielskie – przyczyny

Przyczyn wypalenia rodzicielskiego może być wiele i zazwyczaj różnią się w zależności od problemów, z jakim zmaga się konkretny rodzic. Nierzadko bywają złożone i na taki stan wpływa kilka czynników. Najczęściej jednak wypalenie rodzicielskie spowodowane jest:

• przeciążeniem obowiązkami – rodzice, którzy mają na głowie zbyt wiele zadań, a więc od pracy zawodowej przez opiekę nad dziećmi, po prowadzenie domu czy jeszcze dodatkowo własnego biznesu, są zmęczeni i nie potrafią znaleźć równowagi między tymi sferami. To wszystko prowadzi do poczucia przytłoczenia;
• problemami finansowymi – trudności finansowe to dodatkowy stres, który obciąża psychikę rodzica i wpływa na jakość życia rodzinnego. Dlatego brak stabilności ekonomicznej w połączeniu z przeciążeniem obowiązkami, stanowi częsty przyczynę wypalenia rodzicielskiego;
• wysokimi oczekiwaniami – obecnie presja społeczna związana z tym, jak powinien wyglądać idealny rodzic, sprawia, że wielu opiekunów jej nie wytrzymuje i dochodzi u nich do wypalenia. Często idealne zdjęcia czy filmiki w mediach społecznościowych, takich jak Instagram, TikTok czy Facebook w połączeniu z naszymi własnymi oczekiwaniami wobec siebie, powodują frustrację i złość;
• brakiem czasu dla siebie – rodzice, którzy całkowicie poświęcili się swoim dzieciom i opiece nad nimi, często rezygnują z własnych pasji, zainteresowań, spotkań ze znajomymi, a nawet chwili odpoczynku. Im dłużej taki stan trwa, tym większa szansa, że dojdzie u nich do wypalenia zawodowego;
• brakiem wsparcia społecznego – rodzice, którzy nie mogą liczyć na pomoc partnera, rodziny czy przyjaciół, również są bardziej narażeni na wypalenie.

Jak radzić sobie z wypaleniem rodzicielskim?

Jeśli zauważymy u siebie wcześniej wymienione objawy wypalenia rodzicielskiego, nie powinniśmy ich ignorować, tylko zwrócić się do specjalisty, rodziny lub przyjaciół o pomoc. Na początku możemy również samodzielnie spróbować pewnych sposobów, aby wyjść z tego stanu i odzyskać równowagę oraz radość z rodzicielstwa. Jak poradzić sobie z wypaleniem zawodowym?

• Zadbać o siebie – przede wszystkim, żeby skutecznie opiekować się dziećmi, musimy być w dobrej kondycji. Dlatego nie możemy codziennie czuć się wyczerpani. Znajdźmy więc czas na to, aby odpocząć, zrelaksować się i zadbać zarówno o swoje zdrowie psychiczne, jak i fizyczne. Pamiętajmy, że chroniczny stres może powodować dolegliwości fizyczne, takie jak bóle głowy, osłabienie odporności czy problemy żołądkowe, a także zaburzenia psychiczne, jak depresja, lęk, a nawet myśli samobójcze. Dlatego zadbajmy o swoją kondycję.
• Poprosić o pomoc – nie bójmy się mówić o swoich trudnościach i prosić o wsparcie. Możemy udać się zarówno do specjalisty, ale także partnera, rodziny czy przyjaciela, ponieważ takie osoby mogą pomóc nam w opiece nad dziećmi, a co za tym idzie, odciążyć nas w przypadku tego obowiązku. Jeżeli nie mamy takiej możliwości, poszukajmy osoby, która odciąży nas w innych obowiązkach, na przykład w pracy czy w domu.
• Ustalić priorytety – pamiętajmy o tym, że nie musimy robić wszystkiego. Skupmy się więc tylko na najważniejszych obowiązkach, a jeżeli czujemy się zmęczeni i wypaleni, resztę odłóżmy na później.
• Znaleźć czas tylko na siebie – każdego dnia spróbujmy znaleźć chociaż kilkanaście minut tylko dla siebie. Może to być krótka chwila w samotności w postaci relaksu w wannie, spaceru czy czytania książki. Ważne jest jednak, byśmy wtedy mogli naładować nieco swoje baterie i odpocząć bez dzieci i innych obowiązków.

Jeżeli objawy wypalenia rodzicielskiego są silne, warto skonsultować się z psychologiem lub terapeutą, który może pomóc nam opracować plan działania. Dobrze jest również rozmawiać z innymi rodzicami, ponieważ czasami sama świadomość, że nie jesteśmy sami w swoich trudach, przynosi pewną ulgę.

Czy można zapobiec wypaleniu rodzicielskiemu?

Warto podejmować takie działania, które uchronią nas przed wystąpieniem wypalenia rodzicielskiego.  Dlatego dbajmy o równowagę i starajmy się znaleźć balans między obowiązkami a czasem dla siebie. Nie dążmy też do perfekcji i zaakceptujmy to, że czasami możemy popełniać błędy. Otaczajmy się ludźmi, którzy mogą nas wesprzeć w trudnych chwilach, nie tylko pomagając w opiece nad dziećmi czy obowiązkach, ale również poprzez rozmowę o emocjach. Otwarta komunikacja z partnerem, rodziną czy przyjaciółmi, pomaga zmniejszyć napięcie. Kiedy spędzamy czas z dziećmi, z kolei stawiajmy na takie aktywności, które będą sprawiały radość również nam.

Wypalenie rodzicielskie to poważny problem, z którym zmaga się wielu rodziców. Dlatego jeżeli rozpoznamy u siebie objawy tego stanu, powinniśmy pamiętać, że nie jesteśmy sami. Mamy zarówno wsparcie ze strony bliskich, jak i specjalistów. Nie zapominajmy również o własnych potrzebach i znalezieniu każdego dnia czasu na regenerację.